Kedu ihe nkwenye na-eme?

Kedu ihe na-eme ka abalị na-aga n'ihu na ma ma ọ bụ ma ndị na-eto eto dị njọ karịa mmanya? Mgbe mmechi ahụ dara ala na ha chọrọ ijikọ ọnụ, ole ka mmadụ ga-aga? Kedu mgbe 'no' pụtara 'ma eleghị anya'? Kedu iwu nke egwuregwu? Ini ewe ke ima ọtọn̄ọ ndọ? Ònye kpebiri?

Nkwenye na Mmanya

M gbara ajụjụ ọnụ otu nwanyị dị afọ 17 nwere ọnọdụ ahụike ọgụgụ isi dị nro sitere na ọgaranya bụ onye sonyere na klaasị na nkwenye na nwanyị. Anyị ga-akpọ ya Jen. O mesiri m obi ike na ya “maara oke oke” ya na mmanya. Mgbe ajụrụ ya ihe o bu n'uche, ọ zara, "Agaghị m a Iụbiga mmanya ókè nke na m ga-apụ". O kwuru na agbanyeghị na ọ "buru ibu" tupu ọ pụọ na oriri na ngwụsị izu ma nwee mmekọahụ na-enweghị nchebe, nke nwoke na nwanyị dị iche iche. O kwetara na ya na ụmụ okorobịa ahụ agaghị enwe mmekọahụ ma ọ bụrụ na mmanya adịghị egbu ya. Ọ gaghịkwa ekwenye n'ụdị mmekọahụ, gụnyere mmekọahụ ike ike, nke ha na-achọkarị ka ọ bụrụ. Ma o kwuru na ọ gaghị ama nwoke ikpe maka 'ịgba ya ume' inwe mmekọahụ n'ọnọdụ ndị ahụ n'ihi na ọ na-a beenụ mmanya ma na-akpali agụụ mmekọahụ. N'uche ya o kwuru na ọ ga-enwerịrị nkwenye ọbụlagodi na ọ kwara ụta na-esote ụbọchị. Ndị a bụ nnukwu mmemme redio abụọ nke BBC gbasara nkwenye na afọ dijitalụ na-enye aka ịkọwa ụdị nsogbu a: Na-agafe n'ahịrị na Ndoghari Iwu.

Nye onye toworo eto, 'ịmara ókè mmadụ withụbigara mmanya ókè' nwere ike ịpụta ịkwụsị ịchịkwa ikike nke ikwenyere ihe ọ bụla. Esemokwu ndị dị iche iche dị na ya na-eme ka okwu banyere nkwenye bụrụ nsogbu nye ndị juri n'ụlọ ikpe maka idina mmadụ n'ike. Ajụrụ m Jen ihe mere o ji tinye ihe ize ndụ nke afọ ime ma ọ bụ ọrịa site na iji ọgwụ mgbochi. O zaghachiri na nna ya ga-ewe iwe ma ọ mata na obere nwa ya nwanyị na-enwe mmekọahụ. O kwuru na ọ bụrụ na ọ tụrụ ime, ọ ga-ete ime, nne ya ga-enyere ya aka pụta. O chekwara na ọ bụ "mkparị" ịkwụsị otu nwa okorobịa n'ụzọ ya ozugbo ha bido isutụ onwe ha ọnụ wee gafere n'ọzọ ọzọ. Yabụ n'agbanyeghị mkparịta ụka n'ụlọ akwụkwọ n'okwu a, na omume ọ na-atụ ụjọ gbasara etu ndị mụrụ ya ga-esi meghachi omume na nrụgide ndị ọgbọ ị toụbiga mmanya ókè, na-ewere ya dị ka onye na-adịghị mma, ma nwee 'ọchị' n'abalị n'abalị dị mkpa karịa atụmatụ nke ya maka ihe ize ndụ ahụike nye onwe ya. Nke a bụ echiche nke ụbụrụ dị afọ iri na ụma dị ize ndụ.

Ọ bụ ezie na ọ bụ mmejọ iji nwee mmekọahụ gbasara ike na-enweghị nkwenye, ndị inyom na-emekarị mkpesa na a na-amanye ha n'ime ya. Research na-egosi na 'mkpagide' siri ike itinye aka n'inwe mmekọahụ bụ ihe a na-emekarị taa n'etiti ndị na-eto eto dị afọ 16-18. Ụmụ okorobịa na ụmụ agbọghọ na-ehota ihe ndị na-akpali agụụ mmekọahụ ịntanetị dị ka isi ihe na-akpali. N'agbanyeghị na ha maara na ọ "na-afụ ụfụ nke ukwuu n'ahụ ụmụ nwanyị", ụmụ okorobịa ka na-agbanye ike dị ka o kwere mee 'ime ka ụmụ nwanyị kwenye' ka ha mee ya. Ọbụna ndị na-eto eto eyighị ka ọ̀ na-atọ ha ụtọ n'onwe ha.

N'ajụjụ ọnụ dị n'okpuru ebe a bụ onye na-eme nchọpụta bụ onye na-akọwa ihe ndị ọzọ gbasara nchọpụta ha. Naanị otu nwanyị kwetara ịnụ ụtọ ya. Maka ụfọdụ ụmụ okorobịa, otuto nke inweta “nku aja aja” na iso di ha ma ọ bụ nwunye ha nweta akara dị mkpa karịa imelite mmekọrịta ha na onye ha na ya na-akpachi anya.

Njide onwe onye bụ ihe ịma aka nye ma ndị inyom ma ndị nwoke na oge kachasị mma, ma karịsịa na nnọkọ ntụrụndụ nke ndị na-eto eto. Ọ gwụla ma e kpebielarị atụmatụ iji dochie esemokwu tupu oge eruo, ọ ga-esiri ike ịgidesi nkwenye siri ike ike mgbe agụụ mmekọahụ na-atụgharị anya na mgbe anyị chọrọ ka a hụ anyị dị ka ndị na-akpali agụụ mmekọahụ na 'dị jụụ'.

Otú ọ dị, agụmakwụkwọ karịa mmetụta nke ịṅụ mmanya na nkwenye na otú e si egosi na ị na-enwe nsogbu dị mkpa. Ịkụziri ndị ọkachamara 'ọzụzụ' na otú ị ga-esi kwanyere onye ọzọ ùgwù ga-abụ nnukwu ọganihu. Ọtụtụ nnyocha gbasara àgwà ndị na-eto eto kpọrọ maka ụdị agụmakwụkwọ a.

Nke a bụ onye nduzi zuru oke na iwu ahụ ma ọ bụghị iwu ndụmọdụ.